عادات و آیین مرسوم ایرانیان در شب یلدا
نزدیک به چند هزار سال است که آخرین شب پاییز یعنی شب یلدا که تاریک‌ترین و درازترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می شود و آیین ها و رسومات مختلفی را در این شب به یاد ماندنی در کنار هم سپری می کنند. شبی که تنها یک دقیقه طولانی‌تر از شب‌های دیگر سال است . شبی که با یک دقیقه طولانی بودنش همه اعضای خانواده، فامیل‌ها را در کنار بزرگ‌ترها جمع می‌کند و موجب شادی می شود. شب زیبایی که در شهرهای مختلف ایران آداب و رسومی دارد.
علت نامگذاری شب یلدا
یلدا برگرفته از یک واژه سریانی می باشد که به تولد و زایش معنی شده است. سریانی زبان رایج مسیحی ها بوده است که از تحقیق و بررسی در کتب تاریخی واژه نامه‌ها کسب شده است. دانشمند بزرگ و تقویم شناس ابوریحان بیرونی با نام میلاد اکبر از شب یلدا یاد می کند و آن را میلاد خورشید دانسته است.
با آداب و رسوم شب یلدا آشنا شوید
از آیین‌های رایج و معروف و مرسوم شب یلدا می‌توان به آتش روشن کردن، قصه گویی ریش سفیدان و بزرگان، خوردن تنقلات و تفآلی بر حافظ اشاره کرد.
آتش روشن کردن در یلدا
آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین برخی از افراد آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن می شناختند. از این رو برای فراری دادن تاریکی‌ها و قوای اهریمن آتش روشن می‌کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.
قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا
در شب یلدا خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و به شعرخوانی‌ها و داستان خوانی بزرگ‌ترها و پیرترها گوش فرا می دهند. قصه‌هایی غیر واقعی و کوچک که قهرمان‌های آن پریان و دیوها و جانوران هستند. بسته به فرهنگ هر شهر یا استانی قصه‌های مربوط به خودشان نقل می شود. به عنوان مثال قصه حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی‌ها و داستان‌های شاهنامه در بین خراسانی‌ها رایج می‌باشد.
فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا
شاهنامه خوانی و فال حافظ در شب‌های یلدا یکی دیگر از سرگرمی‌های ایرانیان می‌باشد. از دیرباز مرسوم بوده است چنانچه برای تفآل زدن به حافظ مخاطب مورد نظر نیت می‌کند و بزرگ مجلس که قرار است فال بگیرد از او می‌خواهد این جمله را با خود تکرار کند: ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…
سپس دیوان را باز کرده و غزل بالای سمت راست را خوانده چرا که جواب تفآل می باشد. اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود. پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می کنند.
همچنین شاهنامه‌خوانی جزء جدایی ناپذیرترین برنامه‌های شب یلدا می‌باشد. شاهنامه‌ها اگر با شیوه نقالی خوانده شود جذابیتش صد چندان می شود.
چیدمان سفره شب یلدا
چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی‌ها و تنقلات یکی از آیین‌های این شب بیادماندنی می‌باشد. این سفره شامل آجیل‌های مخصوص و میوه‌هایی همچون انار و هندوانه و دیگر تنقلات داخل آن می‌باشد. جالب است بدانید در دوران گذشته سفره‌ای به اسم میَزد پهن می‌شده است و از میوه‌های خاص خشک و تر و آجیل و یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک در سفره استفاده می‌شده است. لرک یکی از اجزای اصلی سفره می باشد و در حقیقت ولیمه این جشن به شمار می رود. از سایر اجزا می توان به عطردان، آتشدان، بخوردارن و بَرسَم اشاره کرد. بَرسَم ابزاری برای دعا خوانی می‌باشد که از فلز نقره و برنج و یا شاخه گیاهی خاص درست می‌شود.
میوه های مخصوص شب یلدا
اصلی‌ترین میوه شب یلدا انار می‌باشد. گذشتگان آن را مایه برکت و باروری می‌دانستند و این تفسیر را بخاطر دانه‌های زیاد آن مطرح کردند. همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی است. در حقیقت خوردن و وجود انار در سفره شب یلدا به علت اعتقاد به تاثیر جادوی سرایتی آن بوده است. به طوری که با خوردن انار و توسل کردن به آن نیروی باروری و برکت را در خود بالا می‌بردند.
هندوانه هم همانند انار یکی از خاص‌ترین میوه‌های شب یلدا است. ولی سوالی که اینجا مطرح است این است که اول سرما ، خوردن هندوانه کمی عجیب نیست؟باید بدانید همانطور که هندوانه یک میوه تابستانی است بنابراین علاوه بر رنگ سرخش یادآور حرارت و گرمای تابستان و همچنین نماد خورشید می باشد.
البته از سایر میوه ها و مرکبات همچون پرتقال،سیب،خرمالو، گلابی و یا حتی کدو تنبل و لبو هم می توان استفاده کرد.
